JANKA KUPAŁA

Właściewie Iwan Łucewicz. Urodził się 7 lipca 1882, zmarł 28 czerwca 1942r. Był białoruskim poetą, dramaturgiem, publicystą. Wybitny działacz Białoruskiego Odrodzenia z pocz.XX wieku, jeden z twórców białoruskiego języka literackiego

Do pierwszych utworów Kupały zalicza się kilka sentymentalnych wierszy w języku polskim, drukowanych w latach 1903-1904 w czasopiśmie "Ziarno" pod pseudonimem "K-a". Pierwszym wierszem w języku białoruskim był utwór Maja dolia, datowany na 15 lipca 1904 roku. Pierwszy drukowany białoruski utwór Kupały to wiersz Mużyk, który ukazał się15 kwietnia 1905 roku w gazecie "Siewiero-Zapadnyj kraj". Pierwszą publikacją w prasie białoruskojęzycznej był wiersz Kascu, który został wydrukowany w Naszej Niwie 11 kwietnia 1907 roku. W tym samym roku w Naszej Niwie drukowane są również inne utwory Kupały. Wczesne wiersze Kupały cechuje czerpanie inspiracji z folkloru i białoruskiej poezji XIX wieku.W latach 1906-1907 powstają poematy Zimoju (Zimą), Nikomu, Adpłata kachanniem (Zapłata miłością). 18 stycznia 1908 roku Nasza Niwa publikuje poemat U Pilipauku. W tym samym roku Kupała kończy pracę nad poematami Adwiecznaja pieśnia oraz Za szto, których tematem jest ucisk i niesprawiedliwość społeczna.
Jesienią 1908 oku Kupała przenosi się do Wilna, gdzie współpracuje z redakcją Naszej Niwy. W okresie wileńskim życia poety powstaje wiele jego sztandarowych utworów – m.in. Maładaja Biełarus, Zakliataja Kwietka, Adcwitannie. Niektóre z tych utworów drukowane są w Naszej Niwie. W 1908 roku w Sankt Petersburgu ukazuje się pierwszy tom poezji Kupały pod tytułem Żalejka. W październiku tego roku Petersburski Komitet do spraw Druku przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych wydaje decyzję o konfiskacie tomu jako wydania antypaństwowego oraz o pociągnięciu jego autora do odpowiedzialności.
Na wrzesień 1913 roku datowany jest najwybitniejszy utwór w przedrewolucyjnej twórczości Kupały – dramat Raskidanaje hniazdo (Rozrzucone gniazdo). Na przykładzie wiejskiej rodziny, która traci cały swój dobytek ukazana jest tragedia narodu białoruskiego. Sztuka została pokazana na scenie dopiero po rewolucji 1917roku, a wydrukowana jeszcze później – w 1919 roku w Wilnie. W 1924 roku Kupała wydaje poemat "Bieznazounaje", w którym wychwala walkę o niezależność w poprzednich latach i wzywa, by nie zaprzestawać zmagań, utrwalać to, co zostało już osiągnięte i pozostawić po sobie w pełni wolną Białoruś.  28 czerwca 1942 roku Kupała tragicznie ginie, spadając ze schodów w hotelu Moskwa. Do tej pory nie udało sie wyjaśnić czy był to nieszczęśliwy wypadek, samobójstwo czy może zaplanowane morderstwo. Poeta pochowany został w Moskwie na cmentarzu Bagańkowskim. Po dwudziestu latach jego szczątki przewiezione zostały na Białoruś. Obecnie Janka Kupała spoczywa na cmentarzu wojskowym w Mińsku, obok mogiły Jakuba Kołasa.

     

    Беларус

    Бачу: змарнелы цень ідзе нейкі,
    Бедная світка спіну ахінае,
    І галава над лахманнем сівая,
    Ногі крывыя ў лапцях старэнькіх.

    Твар у барознах, нібы ніва тая,
    Цені прыгнечання, лёсу тут здзекі,
    Выцвілі вочы, апухлі павекі,
    Хрыпла слабымі грудзямі ўздыхае.

    Вось беларус, што гаруе і верыць,
    Вось беларус, якога скруціла
    Ў багне бядоты цемра-хімера.

    Можнасць ягоная - домік пахілы,
    Мэта ў жыцці - саха і сякера,
    Гору сканчэнне - карчма і магіла.

    1906